అప్పుగొని చేయు విభవము
ముప్పున బ్రాయంపుటాలు, మూర్ఖుని తపమున్
దప్పరయని నృపు రాజ్యము
దెప్పరమై, మీద గీడు దెచ్చుర సుమతీ! - బద్దెన
భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా! అప్పుచేసి అనుభవించే వైభవం, ముసలితనంలో పడుచు పిల్లని వివాహమాడటం, జ్ఞానం లేకుండా చేసే తపస్సు, నేర విచారణ సరిగ్గా జరగకుండా విధించే శిక్ష, రాజ్యానికి కీడు చేస్తాయి.
భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా! కప్పకి కుంటికాలున్నా, పాము ఏదైనా వ్యాధి బారిన పడినా, భార్య చెడ్డదైనా, ముసలితనంలో పేదరికం వచ్చినా తీవ్రమైన బాధని కలుగజేస్తాయి.
భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా! ఏ విధంగా అయితే చీమలు కట్టుకున్న పుట్టల్లోకి పాములు వచ్చి నివాసం ఉంటాయో అదే విధంగా మూర్ఖుడు ఎంత కష్టపడి బంగారం దాచిన చివరికి అది రాజు పాలు కావలసిందే.
భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా! ఒక కరణం మరొక కరణంని నమ్మకూడదు అది మరణానికి కూడా దారి తీయవచ్చు. అందుకని ఇంకొక కరణాన్ని నమ్మకుండా మన రహస్యాలు అతనికి తెలియకుండా జాగ్రత్త పడాలి.
భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా! స్త్రీ చూపించే విశ్వాసం, పాముతో స్నేహం,పర స్త్రీపై వ్యామోహం,వేప గింజల్లో తియ్యదనం, రాజు ఇచ్చిన హామీ, ఇవన్నీ అబద్ధం.
భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా! కరణం నెమ్మదస్తుడైనా, ఏనుగు అహంకారం లేనిదైనా, పాము కాటువేయనిదైనా, తేలు కుట్టనిదైనా వాటిని ఎవరు లెక్క చేయరు.
భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా! ఎప్పుడైతే మనిషి శ్రద్ధతో దానం చేయటానికి సిద్ధంగా ఉంటాడో లక్ష్మి(ధనం) ఎప్పుడూ అతని చెంతనే ఉంటుంది.కానీ దానం చేయటం మానేసిన రోజు, లక్ష్మి మనిషిని విడిచిపెట్టి వెళ్లిపోతుంది.
భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా! కవి కాని వ్యక్తి యొక్క రచనలు, నవరసాలు పలికించలేని స్త్రీ ప్రేమ, తన ముందు పరిగెడుతున్న పందిని గురిచూసి కొట్టలేని వ్యక్తి యొక్క అస్త్ర విద్య వ్యర్థములు.
భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా! చెడ్డ వారితో స్నేహం చేయకూడదు, ఒక్క సారి కీర్తి గడించిన తరువాత అది ఎప్పటికి నిన్ను వదలదు, ఇతరులకు అప్పు ఇవ్వటం గొడవలకు దారి తీస్తుంది ,ఇద్దరు స్త్రీ ల మధ్య కొంచెం కూడా ప్రేమ ఉండదు
భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా! నీళ్లు త్రాగుతున్న గుర్రం వద్దకు, బాగా పొగరుతో వున్న మదపుటేనుగు దగ్గరికి, సంభోగానికి సిద్ధంగా ఉన్న ఆవు దగ్గర వున్న అబోతు దగ్గరకు, ఏమాత్రం చదువు తెలివితేటలు లేని నీచుని దగ్గరికి వెళ్ళకు.
ముప్పున బ్రాయంపుటాలు, మూర్ఖుని తపమున్
దప్పరయని నృపు రాజ్యము
దెప్పరమై, మీద గీడు దెచ్చుర సుమతీ! - బద్దెన
భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా! అప్పుచేసి అనుభవించే వైభవం, ముసలితనంలో పడుచు పిల్లని వివాహమాడటం, జ్ఞానం లేకుండా చేసే తపస్సు, నేర విచారణ సరిగ్గా జరగకుండా విధించే శిక్ష, రాజ్యానికి కీడు చేస్తాయి.
22.
కప్పకు నొరగాలైనను,
సర్పమునకు రోగమైన, సతి తులువైనన్‌,
ముప్పున దరిద్రుడైనను,
తప్పదు మఱి దుఃఖ మగుట తథ్యము సుమతీ! - బద్దెన
కప్పకు నొరగాలైనను,
సర్పమునకు రోగమైన, సతి తులువైనన్‌,
ముప్పున దరిద్రుడైనను,
తప్పదు మఱి దుఃఖ మగుట తథ్యము సుమతీ! - బద్దెన
భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా! కప్పకి కుంటికాలున్నా, పాము ఏదైనా వ్యాధి బారిన పడినా, భార్య చెడ్డదైనా, ముసలితనంలో పేదరికం వచ్చినా తీవ్రమైన బాధని కలుగజేస్తాయి.
23.
చీమలు పెట్టిన పుట్టలు
పాముల కిరవైనయట్లు పామరుఁడుదగన్
హేమంబుఁ గూడఁ బెట్టిన
భూమీశుల పాలఁజేరు భువిలో సుమతీ! - బద్దెన
చీమలు పెట్టిన పుట్టలు
పాముల కిరవైనయట్లు పామరుఁడుదగన్
హేమంబుఁ గూడఁ బెట్టిన
భూమీశుల పాలఁజేరు భువిలో సుమతీ! - బద్దెన
భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా! ఏ విధంగా అయితే చీమలు కట్టుకున్న పుట్టల్లోకి పాములు వచ్చి నివాసం ఉంటాయో అదే విధంగా మూర్ఖుడు ఎంత కష్టపడి బంగారం దాచిన చివరికి అది రాజు పాలు కావలసిందే.
24.
కరణము గరణము నమ్మిన
మరణాంతక మౌను గాని మనలేడు సుమీ
కరణము దన సరి కరణము
మఱి నమ్మక మర్మ మీక మనవలె సుమతీ! - బద్దెన
కరణము గరణము నమ్మిన
మరణాంతక మౌను గాని మనలేడు సుమీ
కరణము దన సరి కరణము
మఱి నమ్మక మర్మ మీక మనవలె సుమతీ! - బద్దెన
భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా! ఒక కరణం మరొక కరణంని నమ్మకూడదు అది మరణానికి కూడా దారి తీయవచ్చు. అందుకని ఇంకొక కరణాన్ని నమ్మకుండా మన రహస్యాలు అతనికి తెలియకుండా జాగ్రత్త పడాలి.
సూచన: ఇక్కడ కరణం అనగా clerk లేదా accountant అని అర్థం
25.
కోమలి విశ్వాసంబును
బాములతోఁ జెలిమి యన్య భామల వలపున్
వేముల తియ్యఁదనంబును
భూమీశుల నమ్మికలుసు బొంకుర సుమతీ! - బద్దెన
కోమలి విశ్వాసంబును
బాములతోఁ జెలిమి యన్య భామల వలపున్
వేముల తియ్యఁదనంబును
భూమీశుల నమ్మికలుసు బొంకుర సుమతీ! - బద్దెన
భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా! స్త్రీ చూపించే విశ్వాసం, పాముతో స్నేహం,పర స్త్రీపై వ్యామోహం,వేప గింజల్లో తియ్యదనం, రాజు ఇచ్చిన హామీ, ఇవన్నీ అబద్ధం.
26.
కరణము సాదై యున్నను
గరి మదముడిగినను బాము గరవక యున్నన్
ధరదేలు మీటకున్నను
గర మరుదుగ లెక్క గొనరు గదరా సుమతీ! - బద్దెన
కరణము సాదై యున్నను
గరి మదముడిగినను బాము గరవక యున్నన్
ధరదేలు మీటకున్నను
గర మరుదుగ లెక్క గొనరు గదరా సుమతీ! - బద్దెన
భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా! కరణం నెమ్మదస్తుడైనా, ఏనుగు అహంకారం లేనిదైనా, పాము కాటువేయనిదైనా, తేలు కుట్టనిదైనా వాటిని ఎవరు లెక్క చేయరు.
27.
ఇచ్చిన దినముల దనకా
లచ్చిని నెడబాయ రాదలంఘ్యతా నరుతో
నిచ్చిన దినములు తీరిన
నిచ్చిన నరు బాసి లచ్చి యెగుర సుమతీ! - బద్దెన
ఇచ్చిన దినముల దనకా
లచ్చిని నెడబాయ రాదలంఘ్యతా నరుతో
నిచ్చిన దినములు తీరిన
నిచ్చిన నరు బాసి లచ్చి యెగుర సుమతీ! - బద్దెన
భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా! ఎప్పుడైతే మనిషి శ్రద్ధతో దానం చేయటానికి సిద్ధంగా ఉంటాడో లక్ష్మి(ధనం) ఎప్పుడూ అతని చెంతనే ఉంటుంది.కానీ దానం చేయటం మానేసిన రోజు, లక్ష్మి మనిషిని విడిచిపెట్టి వెళ్లిపోతుంది.
28.
కవి కాని వాని వ్రాతయు,
నవరస భావములు లేని నాతుల వలపున్,
దవిలి చను పంది నేయని
వివిధాయుధ కౌశలంబు వృథరా సుమతీ! - బద్దెన
నవరస భావములు లేని నాతుల వలపున్,
దవిలి చను పంది నేయని
వివిధాయుధ కౌశలంబు వృథరా సుమతీ! - బద్దెన
భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా! కవి కాని వ్యక్తి యొక్క రచనలు, నవరసాలు పలికించలేని స్త్రీ ప్రేమ, తన ముందు పరిగెడుతున్న పందిని గురిచూసి కొట్టలేని వ్యక్తి యొక్క అస్త్ర విద్య వ్యర్థములు.
29.
కాదు సుమీ దుస్సంగతి
పోదుసుమీ కీర్తికాంత పొందిన పిదపన్
వాదుసుమీ యప్పిచ్చుట
లేదుసుమీ సతులవలపు లేశము సుమతీ! - బద్దెన
కాదు సుమీ దుస్సంగతి
పోదుసుమీ కీర్తికాంత పొందిన పిదపన్
వాదుసుమీ యప్పిచ్చుట
లేదుసుమీ సతులవలపు లేశము సుమతీ! - బద్దెన
భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా! చెడ్డ వారితో స్నేహం చేయకూడదు, ఒక్క సారి కీర్తి గడించిన తరువాత అది ఎప్పటికి నిన్ను వదలదు, ఇతరులకు అప్పు ఇవ్వటం గొడవలకు దారి తీస్తుంది ,ఇద్దరు స్త్రీ ల మధ్య కొంచెం కూడా ప్రేమ ఉండదు
30.
ఉదకము ద్రావెడు హయమును
మదమున నుప్పొంగుచుండు మత్తేభంబున్
మొదవుకడ నున్న వృషభము
జదువని యా నీచుకడకుఁ జనకుర సుమతీ! - బద్దెన
మదమున నుప్పొంగుచుండు మత్తేభంబున్
మొదవుకడ నున్న వృషభము
జదువని యా నీచుకడకుఁ జనకుర సుమతీ! - బద్దెన
భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా! నీళ్లు త్రాగుతున్న గుర్రం వద్దకు, బాగా పొగరుతో వున్న మదపుటేనుగు దగ్గరికి, సంభోగానికి సిద్ధంగా ఉన్న ఆవు దగ్గర వున్న అబోతు దగ్గరకు, ఏమాత్రం చదువు తెలివితేటలు లేని నీచుని దగ్గరికి వెళ్ళకు.
No comments:
Post a Comment