సుమతి శతక పద్యాలు 11 - 20 | sumati shataka padyas 11 - 20

11.

ఎప్పటికెయ్యది ప్రస్తుత

మప్పటికా మాటలాడి యన్యుల మనముల్

నొప్పింపక తానొవ్వక

తప్పించుకు తిరుగువాడు ధన్యుడు సుమతీ! - బద్దెన

భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా! సందర్భానికి అనుగుణంగా మాట్లాడి, ఇతరుల మనసులని బాధ పెట్టకుండా మరియు తన మనసుని బాధ పెట్టుకోకుండా పని పూర్తి చేయగలవాడే గొప్పవాడు. 

12.

ఏరకుమీ కసుగాయలు

దూరకుమీ బంధుజనుల దోషము సుమ్మీ

పారకుమీ రణమందున

మీరకుమీ గురువునాజ్ఞ మేదిని సుమతీ! - బద్దెన

భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా! పూర్తిగా పండకుండా రాలిన పండ్లను ఏరకు.బంధువులని తిట్టకు. యుద్ధాన్ని మధ్యలో వదిలేసి పారిపోకు. అదే విధంగా ఎప్పుడు గురువు యొక్క ఆజ్ఞని మీరకు.

13.

ఒల్లని సతి, నొల్లని పతి, 

నొల్లని చెలికాని, విడువ నొల్లనివాఁడె 

గొల్లండుఁ కాక ధరలో 

గొల్లండును గొల్లడౌనె గుణమున సుమతీ! - బద్దెన 

భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా! ఈ భూమిలో నిన్ను ఇష్టపడని స్త్రీని, నీకు గౌరవం ఇవ్వని పెద్దని, నిన్ను ఇష్టపడని భాగస్వామిని వదిలివేయటమే మంచిది. ఆలా చేయకపోతే అది నీ అవివేకమే అవుతుంది.

14.

ఓడల బండ్లును వచ్చును 

ఓడలు నాబండ్ల మీద నొప్పుగ వచ్చున్

ఓడలు బండ్లును వలెనే 

వాడంబడుఁ కలిమిలేమి వసుధను సుమతీ! - బద్దెన

భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా! నీటిలో ఉన్నప్పుడు బండ్లను ఓడలు మోస్తాయి, అదే భూమిపై ఉన్నప్పుడు మాత్రం బండ్లు ఓడలని మోస్తాయి. ఆ బండ్లు ఓడల లాగానే పేద ధనిక వర్గాలు కూడా ఒకరికొకరు సహకరించుకోవాలి

15.

ఇచ్చునదె విద్య, రణమున 

జొచ్చునదె మగతనంబు, సుకవీశ్వరులున్ 

మెచ్చునదె కైత,వాదుకు

వచ్చునదె కీడు సుమ్ము వసుధను సుమతీ!  - బద్దెన

భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా! అందరికి పంచి విజ్ఞానాన్నిపెంచటమే విద్య, యుద్ధంలో ధైర్యంగా పోరాడగలగటమే వీరత్వం,గొప్ప కవుల చేత మెప్పు పొందేదే నిజమైన కవిత్వం, గొడవలకు పోవటం వలన వచ్చేదే కీడు. 

16.

ఉపమింప మొదలు తియ్యన
కపటం బెడ నెడను జెరకు కై వడినే పో

నెపములు వెదకును గడపటఁ 

గపటపు దుర్జాతి పొందు గదరా సుమతీ!  - బద్దెన

భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా! చెడ్డ వ్యక్తులతో స్నేహం చెరకుగడలా ముందు తియ్యగానే ఉంటుంది,కానీ పోను పోను తియ్యదనం పోయిన చెరుకు పిప్పిలా తయారౌతుంది. ఒకరి తప్పును ఒకరు ఎత్తి చూపుతూ నిందించుకుంటారు. 

17.
ఆఁకొన్న కూడె యమృతము,
తాఁకొంకిక నిచ్చువాఁడె దాత దరిత్రిన్,
సో కోర్చువాఁడె మనుజుఁడు,
తేఁకువగలవాడె వంశ తిలకుఁడు సుమతీ!  - బద్దెన

భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా! ఆకలితో ఉన్నప్పుడు తిన్న భోజనం అమృతమంత రుచిగా ఉంటుంది. ముందు వెనక ఆలోచించకుండా దానం చేసేవాడే ఈ భూమిపై గొప్ప దాత. అన్ని కష్ట నష్టాలకోర్చి గౌరవాన్ని నిలబెట్టుకోగలిగేవాడే నిజమైన మనిషి. 

18.
ఆకలి యుడుగని కడుపును,
వేకటియగు లంజ పడుపు విడువని బ్రతుకున్‌
బ్రాకొన్న నూతి యుదకము,
మేకల పాడియును రోత మేదిని సుమతీ!  - బద్దెన

భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా! ఈ భూమి మీద మన ఆకలి తీర్చని భోజనం, గర్భం వచ్చినప్పటికీ వ్యభిచారాన్ని వదలని స్త్రీ, పాడైపోయిన నీళ్లున్న బావి, మేకపాలు రోత పుట్టిస్తాయి.

19.
ఇమ్ముగ జదువని నోరును 
అమ్మాయని పిలిచి యన్న మడుగని నోరున్ 
దమ్ముల బిలువని నోరును 
గుమ్మరి మును ద్రవ్వినట్టి గుంటర సుమతీ!  - బద్దెన

భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా! సరిగ్గా చదవని నోరు, అమ్మ అని పిలిచి అన్నం అడగని నోరు మరియు  తమ్ములని ఆప్యాయంగా పిలవని నోరు, కుమ్మరి మట్టి తీసిన తరువాత మిగిలిన ఎందుకు పనికిరాని గొయ్యి  వంటింది.

20.
ఆశించి నప్పుడిచ్చిన
విషము పదివేలబోలు, వేవేళైనన్
విషమని తోచు నీడలో
నా సమయము గడచి చనుట నర్తికి సుమతీ!  - బద్దెన

భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా! ఎవరికైనా అవసరంలో ఉన్నప్పుడు ఒక్క పైసా సహాయం చేసిన అది వాళ్ళకి పది వేలతో సమానం, వాళ్ళ అవసరం తీరిన తరువాత వాళ్లకు ఎన్ని వేలు ఇచ్చిన అవి పైసా విలువ కూడా చేయవు.