సుమతి శతక పద్యాలు 1 - 10 | sumati shataka padyas 1 - 10

1.

శ్రీరాముని దయచేతను 

నారూఢిగ సకలజనులు నౌరాయనగా

ధారాళమైన నీతులు 

నోరూరగ జవులుపుట్ట నుడివెద సుమతీ  -బద్దెన 

భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా, ఆ శ్రీరామచంద్రుని దయతో జనమంతా ఆశ్చర్యపోయేలాగా, మనుషులందరికి  ధారాళమైన నీతులు వినసొంపుగా వివరిస్తాను. 

2.

అక్కరకురాని చుట్టము 

మ్రొక్కిన వరమీని వేల్పు, మోహరమున దా

నెక్కిన బారని గుఱ్ఱము 

గ్రక్కున విడువంగవలయుగదరా సుమతీ -బద్దెన 

భావం:- ఓ మంచి బుద్ధి కలవాడా! అవసరంలో ఉన్నప్పుడు నీకు సహకరించని బంధువుని , ఎంత మొక్కినా వరమివ్వని దేవుణ్ణి , యుద్ధ సమయంలో పరుగెత్తకుండా నీకు సహకరించని గుర్రాన్ని వెంటనే వదిలేయాలి .

3.

అడిగిన జీతం బియ్యని

మిడిమేలపు దొరను గొల్చి మిడుకుట కంటెన్

వడిగల యెద్దుల గట్టుక 

మడి దున్నుక  బ్రతకవచ్చు మహిలో సుమతీ! -బద్దెన

  

భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా! నీ కష్టానికి సరిపడా జీతం ఇవ్వవని కోపిష్టియైన యజమాని దగ్గర పని చేస్తూ బాధపడటం కంటే, మంచి వేగం కలిగిన ఎద్దులతో వ్యవసాయం చేసుకొని బ్రతకటం మేలు. 

4.

అడియాస కొలువు గొలువకు 

గుడిమణియముఁ సేయఁబోకు, కుజనుల తోడన్ 

విడువక కూరిమి సేయకు

మడవిని దో డరయ కొంటి నరుగకు సుమతీ! -బద్దెన  

భావం:-  ఓ బుద్ధిమంతుడా! దురాశతో ఎవరికీ సేవ చేయకు, నీ స్వార్థం కోసం గుడి భూములలో వ్యవసాయం చేయకు,అనైతిక విలువలు కలిగిన వ్యక్తితో ఎక్కువ కాలం స్నేహం చేయకు మరియు ఎవరు లేకుండా ఒంటరిగా అడవిలోకి వెళ్ళకు. 

5.

అధరము కదలియు, గదలక
మధురములగు భాష లుడుగి మౌన వ్రతుడౌ
అధికార రోగ పూరిత
బధిరాంధక శవము జూడ బాపము సుమతీ! -బద్దెన 

భావం:-  ఓ బుద్ధిమంతుడా! అధికార దాహం వలన తన పెదవులని కదిపి  కదపకుండా  మాట్లాడి,   మంచి మాటలు  మాట్లాడటానికి బదులు నిశ్శబ్దంగా ఉండే అధికారి, మూగ చెవిటి శవంతో సమానం. అటువంటి వారిని చూడటం కూడా ఒక పాపం.  

6.

అప్పిచువాడు వైద్యుడు
జొప్పడిన యూర నుండుము
చొప్పడకున్నట్టి యూరు జొరకుము సుమతీ!
నెప్పుడు నెడతెగక బారు నేఱును, ద్విజుడున్

భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా! అప్పు ఇచ్చేవారు, వైద్యులు, ఎప్పుడు ప్రవహించే నది  మరియు బ్రాహ్మణులు ఉన్న ఊరిలోనే నివసించాలి లేదంటే ఆ ఊరిలో ఉండకూడదు. 

7.

అల్లుని మంచితనంబును
గొల్లని సాహిత్యవిద్య, కోమలి నిజమున్
బొల్లున దంచిన బియ్యముఁ
దెల్లని కాకులును లేవు తెలియర సుమతీ!

భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా! ఎలాగైతే తెల్లని కాకులు మరియు పొల్లులో బియ్యం ఉండవో అలాగే మంచి ప్రవర్తన కలిగిన అల్లుడు, విద్యాధికుడైన గొల్లవాడు మరియు నిజం చెప్పే స్త్రీ ఉండరు.

సూచన: పైన చెప్పిన పద్యం  నేటి కాల పరిస్థితులకి సరిపోదని అభిప్రాయం, పెరిగిన అక్షరాస్యత మరియు సాంకేతికత వలన పైవాటిని మనం చాలా వరకు సాధించాము  

8.

ఉడుముండదె నూరేండ్లును,

బడియుండదె పేర్మి బాము పదినూరేండ్లున్‌

మడువున గొక్కెర యుండదె,

ఒకడు నిల బురుషార్థ పరుడు గావలె సుమతీ! -బద్దెన 

భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా! ఉడుము వంద సంవత్సరాలు, పాము వేయి సంవత్సరాలు మరియు కొంగ చిరాకాలము బ్రతికినప్పటికీ వాటి జీవితము నిరుపయోగంగానే గడుపుతున్నాయి, నీ జీవితం అలా కాకుండా ధర్మార్థకామమోక్షాల మిళితమైనదై ఉండాలి.

9.

ఉత్తమ గుణములు నీచున

కెత్తెఱఁగున గలుగనేర్చు నెయ్యడలం దా

నెత్తిచ్చి కఱిగిపోసిన

నిత్తడి బంగార మగునె యిలలో సుమతీ! - బద్దెన 

భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా!  ఎలా అయితే ఇత్తడిని ఎన్ని సార్లు కరిగించినా అది బంగారం కాదో అదే విధంగా నీచుడికి ఎప్పుడూ ఉత్తమ గుణాలు ప్రాప్తించవు.

10.

ఉపకారికి నుపకారము

విపరీతము గాదు సేయ వివరింపగా

నపకారికి నుపకారము

నెపమెన్నక సేయువాఁడు నేర్పరి సుమతీ! - బద్దెన 

భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా! మనకు ఉపకారం చేసిన వాడికి సహాయం చేయటం కాదు, కానీ మనకి అపకారం చేసిన చేసిన వ్యక్తి కి ఉపకారం చేయటంలోనే నీ గొప్పతనం దాగి ఉంటుంది.