81.
పతికడకు తన్నుగూర్చిన
సతికడకును, వేల్పుకడకు సద్గురు కడకున్,
సుతుకడకును, రిత్తచేతుల
మతిమంతులు చనరు, నీతి మార్గము సుమతీ! - బద్దెన
భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా! తెలివైన వ్యక్తులు ఖాళీ చేతులతో రాజు, భార్య, దేవుడు, గురువు మరియు కొడుకు దగ్గరకు వెళ్ళరు.
82.
పురికిని బ్రాణము కోమటి,
వరికిని బ్రాణంబు నీరు వసుమతిలోనన్
కరికిని ప్రాణము తొండము
సిరికిని బ్రాణంబు మగువ, సిద్ధము సుమతీ! - బద్దెన
భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా! ఈ ప్రపంచంలో, ఒక వ్యాపారి ఒక పట్టణానికి ప్రాణం వంటివాడు. నీరు వరి పంటకు ప్రాణాధారం; ఒక ఏనుగుకి తొండము చాలా ముఖ్యమైనది మరియు సంపదకు స్త్రీయే మూలం.
83.
మానధను దాత్మద్రితి చెడి
హీనుండగు వాని నాశ్రయించుట యెల్లన్
మానెడు జలముల లోపల
నేనుగు మేయిదాచినట్టు లెరుగుము సుమతీ! - బద్దెన
భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా! ఈ ప్రపంచంలో, గౌరవప్రదమైన మనిషి, దురదృష్టం కారణంగా, ఒక మామూలు మనిషిని చేరుకోవలసి వస్తుంది . ఇది ఏనుగు తన శరీరాన్ని తక్కువ నీరు ఉన్న కొలనులో దాయటం వంటిది.
84.
మది నొకని వలచియుండగ
మదిచెడి యొక క్రూరతిరుగున్
బోది జిలుక పిల్లి పట్టిన
జదువునే యా పంజరమున జగతిని సుమతీ! - బద్దెన
భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా! వేరే వ్యక్తితో ప్రేమలో ఉన్న స్త్రీని ఇంకొకడు ఎంత బలవంతం చేసిన వాడి ప్రేమను అంగీకరిస్తుందా? పిల్లి పట్టుకున్న చిలుక , తాను పంజరంలో ఉన్నప్పుడు పలికిన పలుకులు పలుకుతుందా?
85.
పొరుగున బగ వాడుండిన
నిరవొందగ వ్రాతకడె యేలికయైనన్
ధరగాపు గొండెయైనను
గరణాలకు బ్రతుకులేదు గదరా సుమతీ! - బద్దెన
భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా! ఒక వేళ శత్రువు, మంచి వ్రాతకాడు లేదా తనమీద తరచు ఫిర్యాదు చేసే రైతు ఇంటి పక్కనే నివసిస్తుంటే కరణం యొక్క జీవితం కష్టంగా ఉంటుంది.
86.
బంగారు కుదువఁబెట్టకు
సంగరమున బారి పోకు సరసుడవై తే
సంగడి వెచ్చము లాడకు,
వెంగలితో జెలిమివలదు వినరా సుమతీ! - బద్దెన
భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా! ఉత్తములైన వ్యక్తులు బంగారాన్ని తాకట్టు పెట్టరు, యుద్ధం నుండి పారిపోరు, అప్పు చేసి వస్తువులను కొనరు మరియు మూర్ఖులతో స్నేహం చేయరు.
87.
మండలపతి సముఖంబున
మెండైన ప్రధానిలేక మెలగుట యెల్లన్
గొండంత మదపుటేనుగు
తొండము లేకుండినట్లు తోచుర సుమతీ! - బద్దెన
భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా! ఒక తెలివైన ప్రధాన మంత్రి లేని రాజు యొక్క రాజ్యం, తొండంలేని ఏనుగులా అనిపిస్తుంది.
88.
మంత్రిగలవాని రాజ్యము
తంత్రము చెడకుండా నిలుచుదఱచుగ ధరలో
మంత్రివిహీనుని రాజ్యము
జంత్రపు గీ లూడినట్లు జరుగదు సుమతీ! - బద్దెన
భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా! ఈ ప్రపంచంలో మంత్రి సహాయంతో పాలించబడే రాజ్యంలో వ్యవహారాలన్నీ సక్రమంగా జరుగుతాయి. అదే మంత్రి లేని రాజ్య నిర్వహణ కీలు విరిగిన యంత్రం పనిచేసే విధంగా ఉంటుంది.
89.
పరహితములేని సంపద
ధర నెవ్వడు గూర్చెనేని దక్కక పోవున్
మురిపెంబున జుంటీగలు
మరి కుడవక గూర్చు తేనె మార్గము సుమతీ! - బద్దెన
భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా! ఒక వ్యక్తి ఇతరుల సంక్షేమం లేదా శ్రేయస్సును పరిగణనలోకి తీసుకోకుండా సంపదను కూడబెట్టుకుంటే, అది ఎప్పటికీ అతనితోనే ఉండదు. ఇది తేనెటీగలు తేనెను కాపాడటం లాంటిది, చివరకు తేనె సేకరించేవారు దానిని స్వాధీనం చేసుకుంటారు.
90.
మాటకు బ్రాణము సత్యము
కోటకుబ్రాణంబు సుభట కోటి ధరిత్రిన్
బోటికి బ్రాణము మానము
చీటికీ బ్రాణంబు వ్రాలు సిద్ధము సుమతీ! - బద్దెన
భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా! మాటకు సత్యము, కోటకు భటులు, స్త్రీకి శీలము మరియు ఉత్తరానికి సంతకము ప్రాణము వంటివి అనగా అతి ముఖ్యమైనవి.
