సుమతి శతక పద్యాలు 111 - 119 | sumati shataka padyas 111 - 119

111

లావు గలవాని కంటెను
భావింపగ నీతిపరుడు బలవంతుండౌ
గ్రావంబంత గజంబును
మావటివా డెక్కినట్లు మహిలో సుమతీ!  - బద్దెన

భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా! ఏ విధంగా అయితే కొండత పెద్దది ఐన ఏనుగును మావటి వాడు నియంత్రించగలడో అదే విధంగా శారీరక బలం ఉన్నవాడికంటే నిజాయితీ పరుడే బలవంతుడు. 

112

కరణముల ననుసరింపక
విరసంబున దిన్నతిండి వికటించుజుమీ
ఇరుసున గందెన బెట్టక
పరమేశ్వరు బండియైన బాఱదు సుమతీ!  - బద్దెన

భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా! ఏ విధంగా అయితే బండి ఇరుసులో కందెన (గ్రీసు) వేయకపోతే అది ముందు సాగదో అదే విధంగా, మనము కూడా కరణముకు అనుకూలంగా లేకపోతే ముందుకు సాగలేము.

113

పెట్టిన దినముల లోపల
నట్టడవులకైన వచ్చు నానార్థములున్
బెట్టని దినముల గనకపు
గట్టెక్కిన నేమిలేదు గదరా సుమతీ!  - బద్దెన

భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా!  ఎవరైతే తన పూర్వ జన్మలో ఉదారంగా దానం చేస్తారో వారికి నట్టడివిలో కూడా అన్ని లభిస్తాయి. ఎవరైతే ఆలా చేయరో వాళ్లకి బంగారు కొండా మీద కూడా ఏమి లభించదు.

114

తమకించిన విషమించుమ్
దమకించిన తల్లియైన దను చెడ చూచుమ్
దమకించిన సుతుదెంచుమ్
దమకించిన ప్రాణహాని తప్పదు సుమతీ !  - బద్దెన

భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా!  తొందరపాటు మంచిది కాదు, తొందరపడితే తల్లే తప్పుగా చూస్తుంది, తొందర పడితే పిల్లలు కూడా తప్పుగా చూస్తారు, తొందరపాటు ప్రాణహాని కలిగిస్తుంది.   

115

కమలములు నీట బాసిన
గమలాప్తుని రశ్మిసోకి కమలిన భంగిన్
దమ తమ నెలవులు దప్పిన
దమ మిత్రులు శత్రులగుట తథ్యము సుమతీ!  - బద్దెన

భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా!  ఏ విధంగా ఐతే నీటి నుండి తీసిన తామరపువ్వు సూర్య కిరణాల చేత వాడిపోతుందో అదే విధంగా ఎప్పుడైతే ఒక వ్యక్తి తన సరైన స్థానాన్ని వదిలితే అతని మిత్రులే శత్రువులుగా మారతారు. 

116

కడు బలవంతుడైనను
బుడమినిఁ బ్రాయంపుటాలి పుట్టిన యింటన్
దడవుండ నిచ్చెనేనియు
బుడుపుగఁ నంగడికిఁదానె బంపుట సుమతీ!  - బద్దెన

భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా!  ఎంత సమర్థత కలవాడైనా యవ్వనంలో భార్యను ఎక్కువ రోజులు పుట్టింట ఉండనిచ్చినచో తానే స్వయంగా భార్యను వ్యభిచార వృత్తికి పంపినట్లు అవును.

117

కసుగాయఁ గఱచి చూచిన
మసలకఁతగు ఎగరుగాక మధురంబగునా?
పస గలుగు యువతులుండగఁ
బసిబాలలబోడువాడు పశువుర సుమతీ!  - బద్దెన

భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా!  పచ్చికాయలు తింటే తీపి లేక వగరుగా ఉంటాయి అదే విధంగా యవ్వనంలో ఉన్న స్త్రీని వదిలి పసిపిల్లలతో భోగించేవాడు పశువువలె మూర్ఖుడు. 

118

కాముకుడు దనిసి విడిచిన
కోమలి బరవిటుఁడు గవయఁ గోరుటయెల్లన్
బ్రేమమున జెఱకు పిప్పికిఁ
జీమలు వెస మూగినట్లు సిద్దము సుమతీ!  - బద్దెన

భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా!  ఒక విటుడు తృప్తిపడేట్లు భోగించి విడిచన వ్యభిచారిని మరొకడు అనుభవించాలని కోరడం, చెరకు గడ నుండి తియ్యని రసమంతా తీసేసిన తరువాత మిగిలిన చెరకు పిప్పి వద్దకు తమ ఆహారాన్ని వెదుకుతూ చీమలు వెళ్ళినట్లు వుంటుంది .

119

మేలెంచని మాలిన్యుని ,
మాలను, నగసాలెవాని, మంగలిహితుగా
నేలిని నరపతి రాజ్యము
నేల గలసిపోవుగాని నెగడదు సుమతీ!  - బద్దెన

భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా!  ఉపకారాన్ని గుర్తుంచుకోని దుర్మార్గుడ్ని, పంచమున్నీ, కంసాలివానిని, మంగలిని హితులుగా చేసుకొని పాలించే రాజు రాజ్యము మట్టిలో కలిసి నాశనం అవుతుంది కానీ కీర్తిని పొందదు.