91
పిలువని పనులకు బోవుట
గలయని సతి రతియు, రాజు గానని కొలువున్
బిలువని పేరంటంబును
వలవని చేలిమియును జేయవలదురా సుమతీ! - బద్దెన
భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా! పిలవని పనులకు వెళ్ళకూడదు, నీతో కలవటానికి ఇష్టపడని స్త్రీతో శృంగారం చేయకు, రాజుచే గుర్తింపబడని ఉద్యోగం చేయకు మరియు నిన్ను పిలవని శుభకార్యానికి వెళ్ళకు.
92
పులిపాలు దెచ్చి ఇచ్చిన
నలవడగా గుండెగోసి యరచే నిడినన్
దలపొడుగు ధనము బోసిన
వెలయాలికిగూర్మిలేదు వినరా సుమతీ! - బద్దెన
భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా! ఒక వేశ్యకి పులి పాలు తెచ్చి ఇచ్చినా, నీ హృదయాన్ని ఆమెకి సమర్పించినా, ఆమె ఎత్తుకు సమానమైన డబ్బు ఇచినప్పటికీ నిన్ను ప్రేమించదు.
93
పులిపాలు దెచ్చి ఇచ్చిన
నలవడగా గుండెగోసి యరచే నిడినన్
దలపొడుగు ధనము బోసిన
వెలయాలికిగూర్మిలేదు వినరా సుమతీ! - బద్దెన
భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా! ఒక వేశ్యకి పులి పాలు తెచ్చి ఇచ్చినా, నీ హృదయాన్ని ఆమెకి సమర్పించినా, ఆమె ఎత్తుకు సమానమైన డబ్బు ఇచినప్పటికీ నిన్ను ప్రేమించదు.
94
రా పొమ్మని పిలువని యా
భూపాలునిగొల్వ భుక్తిముక్తులు గలవే?
దీపంబులేని యింటను
జేపుణికిళ్లాడినట్లు సిద్ధము సుమతి! - బద్దెన
భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా! దీపములేని ఇంట్లో పట్టు దొరకానట్లే, అసలు నిన్ను పట్టించుకోని రాజుని కొలిస్తే నీకు భక్తి, ముక్తి లభించవు.
95
రూపించి పలికి బొంకకు
ప్రాపగు చుట్టంబు కెగ్గు పలుకకు, మదిలో
గోపించు రాజు గొల్వకు
పాపపు దేశంబు సొరకు, పదిలము సుమతీ! - బద్దెన
భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా! ఒక విషయం గురించి పూర్తిగా తెలుసుకొని మాట ఇచ్చిన తరువాత దానిని తప్పకూడదు, మీకు సహాయం చేసే బంధువులకి హాని కలిగించవద్దు, కోపంగా ఉన్న రాజుకి సేవ చేయకు, పాపపు దేశాన్ని చేరకు.
96
వరిపంటలేని యూరును,
దొరయుండని యూరు, తోడు దొరకని తెరువున్
ధరను బతిలేని గృహమును,
నరయంగా రుద్రభూమి యనదగు సుమతీ! - బద్దెన
భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా! ఈ ప్రపంచంలో వరి పొలం లేని గ్రామం, పాలకుడు నివసించని ప్రదేశం, తోడు లేకుండా ప్రయాణం, భర్త లేని ఇల్లు శ్మశానంతో సమానం.
97
వఱదైన చేను దున్నకు
కరవైనను బంధుజనులకడ కేగకుమీ
పరులకు మర్మము సెప్పకు
పిఱికికి దళవాయితనము బెట్టకు సుమతీ! - బద్దెన
భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా! కరువు సమయంలో పొలం దున్నుకోకండి, కరువు ఉన్నప్పటికీ బంధువుల వద్దకు వెళ్లవద్దు, బయటివారికి రహస్యాలు బహిర్గతం చేయవద్దు, పిరికి వాడిని సైనికాధికారిగా నియమించవద్దు.
98
వెయ్యారు నదులు జలనిధి
తియ్యక ననిశంబు గలయ తియ్యన గలదా
కుయ్యిడు వానికి జ్ఞానము
వెయ్యి విధంబులను దెలుప వృధారా సుమతీ! - బద్దెన
భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా! వెయ్యి నదులు నిరంతరం సముద్రంలో చేరినప్పటికీ, సముద్రం తీపిగా మారదు. అదే విధంగా ఒక దుష్ట వ్యక్తికి వెయ్యి విధాలుగా జ్ఞానం ఇవ్వండి, అతను మారడు. ఇది వ్యర్థమైన ప్రయత్నం అవుతుంది.
99
వినదగు నెవ్వరు చెప్పిన
వినినంతనే వేగపడక వివరింపదగున్
గని కల్ల నిజము దెలిసిన
మనుజుడెపో నీతిపరుడు మహిలో సుమతీ! - బద్దెన
భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా! ఎవరు చెప్పిన వినాలి కానీ విన్న వెంటనే తొందర పడకూడదు, నిజానిజాలు అంచనా వేసి ఒక నిర్ణయానికి వచ్చిన వాడే ఈ భూమి మీద నిజాయితీపరుడు.
100
వీడెము సేయని నోరును
జేడెల యధరామృతంబు జెందని నోరున్
పాడంగ రాని నోరును
బూడిద కిరవైన పాడు బొందర సుమతీ! - బద్దెన
భావం:- ఓ బుద్ధిమంతుడా! తమలపాకు రుచి చూడని నోరు, ఒక మహిళ యొక్క కింది పెదవి మాధుర్యాన్ని పీల్చుకోని నోరు, పాడలేని నోరు, బూడిదకు గుంట వంటిది.
